Η ταξινόμηση του ιλίγγου σε σχέση με την κατάδυση έχει ως εξής:
Ο δυσβαρικός ίλιγγος αποτελεί την κυριότερη εκδήλωση του λαβυρινθικού βαροτραύματος. Αιτία του είναι ο δυσβαρικός ερεθισμός του λαβυρίνθου. Προκαλείται από ανεπιτυχή εξίσωση πιέσεων στο αυτί κατά την κάθοδο (κλειστό φαρυγγικό στόμιο της ευσταχιανής σάλπιγγας, κακή τεχνική, απλή παράλειψη ), ή αδυναμία εκτόνωσης της πιέσεως του μέσου ωτός κατά την άνοδο (από βλέννες ή οίδημα στην ευσταχιανή σάλπιγγα), βίαιο χειρισμό Valsalva, ιδίως αν συνυπάρχει ευκίνητος αναβολέας και έχει προηγηθεί κάθοδος χωρίς επιτυχή εξίσωση. Εκδηλώνεται με ίλιγγο (που διαρκεί πολύ, αν πρόκειται για ρήξη θυρίδας με περιλεμφικό συρίγγιο, ναυτία ή και εμετό, βούισμα ή σφύριγμα στο αυτί και αίσθημα πιέσεως ή πόνο.
Χειρισμός της καταστάσεως υποβρυχίως:
Πρέπει να διακοπεί η άνοδος ή κάθοδος, να αντιστραφεί η πορεία για 2-3 μέτρα, μέχρι να ελαχιστοποιηθούν τα ενοχλήματα, να γίνει προσπάθεια για επιτυχή εξίσωση πιέσεων. Σε περίπτωση αποτυχίας η επαναλήψεως των συμπτωμάτων, να οδηγείται ο δύτης πολύ αργά στην επιφάνεια. Μετά την κατάδυση, αν ο ίλιγγος επιμένει, χρειάζεται περιορισμός της κινητικότητας του αρρώστου, και συμπλήρωση των υγρών που χάνει. Χρειάζεται βεβαίως εξειδικευμένη βοήθεια από ωτορινολαρυγγολόγο, μέσα στο πρώτο 24ωρο.
Ο ίλιγγος υποβρυχίως μπορεί να εμπλακεί με πανικό, ανεξέλεγκτη ανάδυση, πνευμονικό βαρότραυμα ανόδου, νόσο από αποσυμπίεση και φυσικά, από εμετό υποβρυχίως. Ο εμετός υποβρυχίως, μπορεί και αυτός να παρουσιάσει τις ίδιες επιπλοκές, καθώς επίσης και πνιγμό, με διαφόρους μηχανισμούς, ένας εκ των οποίων είναι η βλάβη του δεύτερου σταδίου του ρυθμιστού.
Ο αλλοβαρικός ίλιγγος δεν αποτελεί στην πραγματικότητα ιδιαιτέρα κατηγορία ιλίγγου, αλλά είναι οριακή περίπτωση δυσβαρικού ιλίγγου, χωρίς τραυματική βλάβη. Οι πρώτες βοήθειες και λοιπές ενέργειες που χρειάζονται, είναι ταυτόσημες με αυτές για τον δυσβαρικό ίλιγγο.
Ο Θερμικός ίλιγγος προκαλείται από άνισο θερμικό ερεθισμό των δύο αυτιών.
Παρατηρείται σε διάφορες, αιτιολογικώς ασύνδετες περιπτώσεις: Π.χ μερικοί δύτες έχουν χρόνιες διατρήσεις του τυμπάνου, με αποτέλεσμα να μπαίνει νερό από διάτρηση στο μέσο αυτί και να ψύχεται εμμέσως ο λαβύρινθος. Άλλη παρόμοια περίπτωση είναι όταν καταδύεται κανείς με το κεφάλι προς τα κάτω και γωνία καθόδου 60 ˚ ως προς το οριζόντιο επίπεδο, χωρίς να υπάρχει διάτρηση ή κανένα άλλο πρόβλημα. Συμβαίνει όμως μερικές φορές να μπει νερό στο ένα αυτί και όχι στο άλλο.
Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση ένας λαβύρινθος θα βρεθεί για λίγο σε χαμηλότερη θερμοκρασία από τον άλλο. Η ανισορροπία αυτή θα φέρει ίλιγγο. Άλλη αθώα περίπτωση πιο ενοχλητική όμως είναι όταν υπάρχει στο αυτί βύσμα κυψέλης. Με το νερό φουσκώνει και ενοχλεί το τύμπανο ή εμποδίζει τον ισότιμο θερμικό ερεθισμό των λαβυρίνθων. Ενδέχεται έτσι να προκληθεί ελαφρός ίλιγγος. θεραπεία είναι η αφαίρεση του βύσματος από γιατρό. Πρόληψη είναι ο περιοδικός έλεγχος των αυτιών. Ακόμη τα ίδια φαινόμενα μπορεί να παρατηρηθούν όταν η κουκούλα εμποδίζει τη ελεύθερη διακίνηση του νερού.
Ο ισοβαρικός ίλιγγος είναι πολύ εξειδικευμένη περίπτωση ιλίγγου που παρουσιάζεται στα πλαίσια του λεγομένου ισοβαρικού βαροτραύματος. Η κατάσταση αυτή δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ερασιτέχνη αυτοδύτη, διότι στην ερασιτεχνική κατάδυση δεν χρησιμοποιούνται μίγματα αερίων.
Κινήτωση είναι κατάσταση προσωρινής αποδιοργανώσεως του κεντρικού αιθουσαίου συστήματος, η οποία προκύπτει όταν το άτομο υποβάλλεται σε κίνηση (επιτάχυνση) που υπερβαίνει σε ένταση και διάρκεια τα όρια προσαρμογής του Κ.Ν.Σ. Παρατηρείται συνήθως κατά την παραμονή ή την κολύμβηση στην επιφάνεια με κυματισμό και κατά τη στάση αποσυμπίεσης στα μεσόνερα, επίσης με κυματισμό. Αντιμετωπίζεται εύκολα, μεταφέροντας το δύτη στην ξηρά, αλλά και με συμπαράσταση υποβρυχίως, ώστε να μην επιταχύνει τυχόν στάσεις αποσυμπίεσης και πάθει νόσο της αποσυμπίεσης. Πρέπει να προληφθεί τυχόν εκδήλωση πανικού. Πιθανές επιπλοκές θεωρούνται ο εμετός υποβρυχίως , η εισρόφηση εμεσμάτων, ο πανικός και ο πνιγμός από βλάβη του δευτέρου σταδίου του ρυθμιστού.
Η νόσος από αποσυμπίεση με αποκλειστικώς λαβυρινθικές εκδηλώσεις, γίνεται δεκτή ως υπαρκτή νοσολογική οντότητα , ήδη από τη δεκαετία του `60. Σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, η λαβυρινθική εντόπιση της νόσου από αποσυμπίεση συναντάται μόλις στο 5% των περιπτώσεων που έχουν και άλλες εκδηλώσεις. Φαίνεται όμως ότι σε καταδύσεις χωρίς μικτά αέρια, οι εκδηλώσεις λαβυρινθικής νόσου είναι σπάνιες.
Η δηλητηρίαση με οξυγόνο όπως ήδη αναφέρθηκε δεν αφορά τον συνηθισμένο ερασιτέχνη αυτοδύτη, που καταδύεται με ατμοσφαιρικό αέρα. Στις καταδύσεις αυτές οι ισχύοντες περιορισμοί βάθους αποκλείουν την εισπνοή οξυγόνου σε μερική πίεση μεγαλύτερη από 1.6 ΑΤΑ. Σε μικρότερα βάθη οι απαιτούμενοι χρόνοι για την εκδήλωση τοξικότητας του οξυγόνου είναι πολύ μεγάλοι και ο δύτης είναι ασφαλής τηρώντας απλώς τους πίνακες για την πρόληψη της νόσου της αποσυμπίεσης.
Η δηλητηρίαση από διοξείδιο του άνθρακα οφείλεται σε ανεπαρκή αερισμό των πνευμόνων. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί κατά τον εκούσιο υπεραερισμό ( κράτημα ή επιβράδυνση της αναπνοής), για λόγους οικονομίας αέρος, τη βαρεία εργασία υποβρυχίως, τη στενή στολή, τη βλάβη στο ρυθμιστή αναπνοής, τον μεγάλο αναπνευστικό νεκρό όγκο (π.χ. μεγάλος αναπνευστήρας), τις βαθιές καταδύσεις με ατμοσφαιρικό αέρα ή άλλα μίγματα σχετικά πλούσια σε οξυγόνο ( σε σχέση με το βάθος), σε συνδυασμό με βαριά εργαλεία και τέλος την ύπαρξη καυσαερίου στο αναπνεύσιμο μίγμα.
Η δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα έχει ως αίτιο την υψηλή περιεκτικότητα του αναπνεύσιμου μίγματος σε μονοξείδιο του άνθρακος, που συνήθως οφείλεται σε βλάβη του αεροσυμπιέστου ή κακή τοποθέτηση της εξαγωγής καυσαερίων του αεροσυμπιέστου, ως προς την εισαγωγή αέρα.
Η αρτηριακή εμβολή αέρος είναι ένα από τα είδη του ανοδικού πνευμονικού βαροτραύματος και μάλιστα το βαρύτερο. Ο ίλιγγος εν προκειμένω , μπορεί να κυριαρχεί ή να μην κυριαρχεί στην κλινική εικόνα (αναλόγως της περιοχής του εγκεφάλου που θα έχει υποστεί την εμβολή). Σε καμιά περίπτωση όμως, ακόμη και σε ελαφρές προσβολές δεν πρέπει να σκέπτεται κανείς τον ίλιγγο και να παραμελεί την ουσία της υπόθεσης, η οποία είναι μία: Ο ασθενής πρέπει να μεταφερθεί στο θάλαμο.
Το σύνδρομο του καρωτιδικού κόλπου και η σύνοδος αντανακλαστική βραδυκαρδία, συμβαίνει κυρίως κατά την ανάδυση. Προκαλείται συνήθως από στενή στολή στο λαιμό (κυρίως στεγανού τύπου, στην ένωση της στολής και κουκούλας ) και παγίδευση αέρα στην περιοχή του λαιμού κατά την ανάδυση με στολές στεγανού τύπου. Χρειάζεται να απελευθερωθεί γρήγορα η περιοχή του λαιμού, διότι είναι δυνατόν να επακολουθήσει εντονότατη βραδυκαρδία, λόγω του εντόνου ερεθισμού του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Ανήκει όπως και η επόμενη κλινική οντότης, στις δευτερεύουσες περιπτώσεις που παρουσιάζουν ίλιγγο. Στην περίπτωση της ελαφρώς ή αρχομένης κυκλοφορικής καταπληξίας (shock), επίσης είναι συχνό το σύμπτωμα της ζάλης και πολύ λιγότερο του ιλίγγου. Η καταπληξία της κυκλοφορίας εγκαθίσταται όταν οι αιμοδυναμικές συνθήκες δεν μπορούν να συντηρήσουν αποτελεσματική κυκλοφορία του αίματος. Οι πρώτες βοήθειες αφορούν κυρίως τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών με ανάνηψη και τη διακοπή του αιτίου που προκάλεσε την καταπληξία.
Οι προϋπάρχουσες λαβυρινθικές παθήσεις παίζουν και αυτές σημαντικό ρόλο κατά την κατάδυση. Ο δύτης θα πρέπει στις περιπτώσεις αυτές να επιλέγει την μάσκα με τον μικρότερο δυνατό όγκο και να αυξομειώνει την πλευστότητα του, ώστε να μην είναι ακριβώς ουδέτερη και να εκμεταλλεύεται την βαρύτητα ως πληροφορία. Είναι απολύτως λογικό ότι δύτες με προϋπάρχουσες λαβυρινθικές παθήσεις παθαίνουν κινητώσεις με μεγαλύτερη ευκολία. Οι ελεύθεροι δύτες παρουσιάζουν και άλλο δυνητικώς επικίνδυνο πρόβλημα, όταν έχουν προϋπάρχουσα λαβυρινθική πάθηση. Με παρατεταμένες άπνοιες, ιδίως σε μικρά βάθη, κινδυνεύουν από την απορρύθμιση του προσαρμοστικού μηχανισμού που έχει αναπτύξει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, προκειμένου να αντιρροπήσει την προϋπάρχουσα βλάβη. Τέτοιες απότομες διαταραχές της προσαρμογής ευθύνονται για ορισμένα περιστατικά πνιγμού ελευθέρων δυτών στα ρηχά. Η πρόληψη έναντι αυτών των περιπτώσεων γίνεται ακολουθώντας μια πιο συνετή καταδυτική συμπεριφορά.
Τελειώνοντας αυτό το άρθρο προληπτικής καταδυτικής ιατρικής προτείνουμε συνοπτικώς τις εξής συμβουλές:
Συμπληρωματικά μπορείτε να διαβάσετε το σχετικό μου άρθρο με tips για ασφαλείς καταδύσεις. Σε περίπτωση που έχετε κάποιο πρόβλημα με ίλιγγο στη κατάδυση μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου.